ترانزیت کالا به تمام قاره ها
تبادل کالا بین کشورهای مختلف، در اشکال گوناگون صورت می‌گیرد. این تبادل ممکن است از راه‌های هوایی و زمینی باشد. حمل و نقل کالاها بین کشورها در راه‌های زمینی با قطار و کشتی و کامیون‌های مخصوص انجام می‌شود. اینکه این تبادل چگونه صورت گیرد به موارد مختلفی از جمله فاصله کشورها، موقعیت جغرافیایی آن‌ها و روابط تجاری و اقتصادی آن‌ها دارد. گاهی کالاهای صادراتی و وارداتی در مسیر خود از کشورهای مختلفی عبور می‌کنند. گاهی نیز ممکن است انواع مسیرهای آبی، خاکی و هوایی را تجربه کنند. اما در این بین، کشورهای مختلف به‌دنبال پیدا کردن بهترین مسیر نقل و انتقال کالا، کم‌هزینه‌ترین آن‌ها و سریع‌ترین‌شان هستند. این تلاش منجر به ترانزیت کالا در سطوح بین قارهای می‌شود. در ادامه بیشتر درمورد ترانزیت کالا و رانزیت بین قارهای صحبت می‌کنیم.
ترانزیت کالا چیست؟
ترانزیت کالا تعریفی غیر از تعریف معمول صادرات دارد. اگر بخواهیم درمورد این واژه یه توضیح کامل و جامع ارائه دهیم باید بگوییم، «ترانزیت کالا به انتقال کالای غیرگمرکی بین گمرک‌ها و تحت نظارک گمرک است.» این روش معمولا مقرون به‌صرفه‌ترین روش‌های انتقال کالا است که از سوی کشورهای مصرف کننده که امکان تولید کالاهای خاص را ندارند انتخاب می‌شود. ترانزیت کالا به‌طور ویژه به تبادل کالا بین کشورها گفته می‌شود. کالاهایی که از سوی کشور فروشنده به سمت مقصد که کشور خریدار است در حرکتند را کالای ترانزیتی می‌گویند. ترانزیت یک فعالیت و فرآیند بین‌المللی محسوب می‌شود که قوانین مختص به‌خود را در حوزه بین‌الملل دارد. ضمن اینکه هرکشوری قوانین ترانزیتی مختص خود را در حوزه راه‌داری و حمل و نقل جاده‌ای تعریف می‌کند و این قوانین را با قوانین بین‌المللی مطابقت می‌دهد. ترانزیت کالا تاثیر بسیاری بر اقتصادی کشورها دارد، بنابراین فضای رقابتی سنگینی در این حوزه بین کشورهای مختلف حاکم است. هرچه کشورها در مطابقت قوانین ترانزیتی خود با قوانینبین‌المللی موفق‌تر باشند، در این رقابت پیروزمندانه‌تر عمل خواهند کرد.
تفاوت ترانزیت کالا با صادرات و واردات
تعریف دقیق ترانزیت کالا نشان‌دهنده تفاوت آن با واردات و صادرات است. در واردات و صادرات، کالا از یک مقصد به یک مبدا منتقل شده و از یک کشور به کشور دیگر تحویل می‌شود. اما در ترانزیت کالا، کشورهای مختلف تنها وظیفه تامین بخشی از مسیر این انتقال را برعهده دارند. برای مثال، ایران نفت خود را به هند صادر می‌کند. کشور صادر کننده ایران و کشور وارد کننده هند است. اما در ترانزیت کالا، کشور a کالایی را به کشور b می‌فروشد. انتقال این کالا از یک کریدور ترانزیتی صورت می‌گیرد که ایران نیز در مسیر این کرودور است. در این مسیر انتقال دهنده کالا نیاز به پرداخت حق گمرک ندارند اما در واردات یا صادرات پرداخت حق گمرک در کشورهای مختلف الزامی است.
نقش ترانزیت کالا در اقتصاد کشورها
تاثیر ترانزیت کالا در اقتصاد کشورها از این جهت است که کشورهای مختلف باید بابت استفاده از کریدورهای ترانزیتی کشورهای دیگر به آن‌ها هزینه پرداخت کنند. حال هرچه هزینه ترانزیت کشورها رقابتی‌تر باشد، حجم ترانزیت انجام شده از طریق کریدورهای آن‌ها بالاتر خواهد رفت. ضمن اینکه تسهیل استفاده از این کریدورها نیز کشورهای مختلف را به استفاده از آن‌ها ترغیب می‌کند. بنابراین کشورهایی که از نظر موقیت جغرافیایی شرایطی ویژه و استراتژیک دارند و می‌توانند نقش میانبر را برای ترانزیت کالا اجرا کنند، همواره در این موارد درحال رقابت هستند.
انواع ترانزیت کالا
ترانزیت کالا انواع مختلفی دارد. تنوع این فرآیند نه‌تنها در نوع وسیله نقل و انتقال شیوه حمل بار (ترانزیت ریلی، هوایی، دریایی، زمینی) دیده می‌شود که در کلیات دیگر نیز تعریف شده است. انواع ترانزیت کالا عبارت است از:
ترانزیت داخلی کالا
در شرایطی که نقل و انتقال کالا بین دو گمرک یک کشور صورت گیرد و تشریفات گمرکی شامل حال این کالا شود،ترانزیت داخلی است. ترانزیت داخلی دو شرط مشخص دارد که عبارتند از:
۱ . ماهیت کالای ترانزیتی پیشتر به گمرکات اعلان می‌شود. سپس کالا در گمرک مبدا بررسی می‌گردد. درصورت هرگونه مغایرت کالا با کالا اعلان شده در گزارش، کالا قاچاقمحسوب می‌شود.
۲. زمان رسیدن کالای ترانزیتی به گمرک مقصد نیز از پیش مشخص می‌شود. درصورت نرسیدن کالا در زمان مقرر، ترانزیت مذکور مشمول قوانین قاچاق کالا می‌شود. مگر اینکه ترانزیت در مسیر دچار حادثه شود و گزارش حادثه به گمرک مقصد اعلام گردد. در این صورت می‌توان کالا را ظرف مدت ۵ روز از گمرک مقصد ترخیص نمود.
ترانزیت خارجی کالا
هرگاه سه‌کشور در مسیر یک کوریدور ترانزیتی باشند، به‌این معنی که سه کشور درگیر این حمل و نقل و انتقال کالا باشند، جایجایی صورت گرفته را ترانزیت خارجی می‌گویند. در ترانزیت خارجی، کالا در مسیر مبدا تا مقصد، از سه‌کشور مختلف یا بیشتر عبور می‌کند. زمان ورود و خروج این کالاها از کشورهای مذکور و مسیر عبور آن‌ها از پیش مشخص شده است.
ترانزیت به داخل
به جابجایی کالا بین گمرکات یک کشور ترانزیت به داخل گفته می‌شود. درواقع زمانی که کالا در یکی از گمرکات کشور قرار دارد اما ترخیص آن باید در گمرک دیگری صورت گیرد، کالا بین این دو گمرک ترانزیت می‌شود. این فرآیند را ترانزیت به داخل می‌نامند.
ترانزیت به خارج
درصورتی که ترانزیت کالا درواقع نقل و انتقال کالایی صادر شده از یک کشور به کشور دیگر باشد و کالا در مسیر خود تنها از یک کشور به کشور دیگر منتقل شود جابه‌جایی را ترانزیت به خارج می‌نامند. در این نوع جابجایی تنها یک مبدا و یک مقصد در مسیر وجود دارد و کالا از گمرک مبدا به گمرک مقصد منتقل می‌شود.
ترانزیت فرودگاهی
زمانی که کالا از طریق ترانزیت هوایی منتقل می‌شود، ممکن است در یک فرودگاه متوقف شده و مسیر خود را با پروازی دیگر ادامه دهد. این حالت ترانزیت فرودگاهی نامیده می‌شود. در ترانزیت فرودگاهی محموله از محوطه فرودگاه خارج نمی‌شود.
همین تنوع نشان‌دهنده عظمت فعالیت‌های ترانزیتی و گسترده بزرگ آن‌ها است. در ادامه درباره ترانزیت بین قارهای نیز توضیحاتی ارائه خواهیم کرد.
ترانزیت بین قارهای
ترانزیت بین قارهای که در آن جابجایی کالا به تمام قاره‌ها صورت می‌گیرد، بخشی از تجارت آزاد جهانی است. امروزه کشورهای مختلف در سطح جهانی درحال گسترش هرچه بیشتر کریدورهای ترانزیت بین قارهای هستند. در ترانزیت بین قارهای نوعی رقابت ژئواکنومیک بین کشورها و حتی قاره‌های مختلف وجود دارد و قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای در هر قاره در تلاش برای گسترش مسیرهای ریلی و جاده‌ای ترانزیتی خود هستند. این تلاش که نوعی تامین زیرساخت لازم جهت جابجایی سهل‌تر و سریع‌تر کالا بین قاره‌های مختلف است، با همکاری کشورهای مختلف که در مسیر کریدورهای بین قارهای قرار دارند انجام می‌شود. در این بین ایران یکی از شاه‌راه‌های ترانزیت بین قارهای است که در تامین این زیرساخت‌ها تلاش بسیاری داشته است. برای مثال آستارا در حال حاضر نقش دروازه‌ای طلایی برای ترانزیت کالا به تمامی قاره‌ها تبدیل شده است. به‌طور قطع هرچه ایران در زمینه تامین امنیت این کرودورهای مهم موفق‌تر عمل کند، سهم بیشتری از درآمد ترانزیت بین قارهای کشورهای آسیایی را به خود اختصاص می‌دهد.
شرکت‌های ترانزیتی
فرآیند ترانزیت کالا در کشورهای مختلف توسط شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی انجام می‌شود. این شرکت‌ها در سطوح مختلف فعالیت می‌کنند. ممکن است برخی از شرکت‌های حمل و نقل و ترانزیت کالا تنها انواع ترانزیت زمینی توسط کامیون‌های کانتینری و یخچالی را پوشش دهند یا اینکه در ترانزیت‌های هوایی و دریایی نیز خدمات داشته باشند. بهترین و کاملترین شرکت‌های ترانزیت کالا، فعالیت‌های حمل و نقل کالا را به تمامی قاره‌ها در انواع مختلف پوشش می‌دهند. نوع قراردادهای مختلفی نیز در شرکت‌های ترانزیتی ارائه می‌شود که باتوجه به فضای رقابتی موجود در این حوزه، شرکت‌هایی که سابقه و پشتوانه بهتری دارند، قراردادهای مناسب‌تری ارائه می‌کنند.
کلام آخر
ترانزیت کالا در سطوح و انواع مختلف از ارکان اصلی تجارت جهانی است که باتوجه به گسترش این تبادلات کالایی بین قارهای، هر روز اهمیت بیشتری به خود اختصاص می‌دهد. به‌ویژه با پیشرفت روزافزون تولید در کشورهای آسیای دور و آسیای نزدیک و افزایش حجم تبادل کالا بین این کشور با کشورهای اروپایی، ایران می‌تواند نقش حیاتی‌تری در ترانزیت بین قارهای ایفا کند. درنتیجه علاوه‌بر مسئولان دولتی که در همکاری با کشورهای بزرگ منطقه برای گسترش کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی هستند، شرکت‌های ترانزیت کالا نیز سعی در بهبود عملکرد و توسعه گسترده عملکردشان هستند.