لجستیک در تمامی کار و کسب‌ها مورد نیاز می‌باشد از این جهت می‌توان گفت به معنای تامین، جابجایی و مهیا کردن منابع مورد نیاز است. این منابع با توجه به هر شغل و حرفه ای متفاوت است. مثلا در موارد نظامی شامل تامین مهمات و جیره غذایی سربازان می‌باشد. در حرفه نفت و گاز شامل مهیا کردن و جابجایی تجهیزات مورد نیاز جهت استخراج منابع نفت و گاز است. پشتیبانی می‌تواند به جای اصطلاح جایگزینی برای آن مورد استفاده قرار گیرد.
انواع لجستیک
با توجه به خدماتی که در این بخش ارائه می‌شود، دارای انواع متنوعی است و شامل موارد زیر می‌باشد:
لجستیک سبز
این نوع شامل حفاظت از محیط زیست می‌باشد. در این روش با عدم استفاده از وسایل حمل و نقل که باعث ایجاد آلودگی محیط زیست می‌شود، روبرو هستیم و بیشتر تمرکز خود را بر روی نقل و انتقال و جابجایی هوایی گذاشته‌اند.
لجستیک تولید
در این نوع تلاش شده است تا بهینه سازی در بهترین شکل خود انجام شود. به این شکل که از دستگاه‌ها در زمان مناسب برای تولید محصول مناسب بهره می‌برند. در نتیجه این کار باعث بالا رفتن سطح کیفیت محصول در مدت زمان کمتری خواهد شد.
لجستیک اضطراری
همان‌گونه که از نام آن هم پیداست، شامل مواردی اضطراری است که به خاطر یک حادثه طبیعی، زمان جابجایی کالا به تاخیر بیفتد و از زمان تحویل آن گذشته است. در چنین زمانی سازمان‌ها و دولت‌های دیگر با رویکرد بشر دوستانه برای حمل و نقل و جابجایی کالا و جلوگیری از تاخیر بیشتر به این جریان می‌پیوندند تا فرایند نقل و انتقال ادامه پیدا کند.
لجستیک کسب و کارها
در کسب و کارها پس از سفارش مشتری چه به صورت آنلاین و چه حضوری، باید کالای خریداری شده در زمان تعیین شده، به بهترین شکل و در مکان معین شده تحویل داده شود. سرعت در این کار امروزه بسیار حائز اهمیت است. زیرا عموم مشتریان به دلیل صرفه جویی در هزینه و زمان، به سوی خریدهای آنلاین تمایل پیدا کرده اند و یکی از انتظارات آنها برای اینکه در ردیف مشتریان پایدار و وفادار بمانند نیاز به لجستیک قدرتمند در رساندن کالا می‌باشد.
لجستیک نظامی
این نوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا با امنیت ارتباط مستقیمی داد. مدیریت نظامی بسیار نیازمند یک پشتیبانی قدرتمند است. برای جابجایی و نقل و انتقال تجهیزات نظامی در هر نقطه ای برای انجام عملیات‌های نظامی، وجود پشتیبانی برای رساندن منابع و تجهیزات نظامی بسیار مهم و حیاتی است. در غیر اینصورت لطمات غیر قابل جبرانی را در پی خواهد داشت.
لجستیک توزیع
به عملیاتی اطلاق می‌شود که پس از سفارش مشتری، جهت پردازش کالا و رساندن به دست مشتری انجام می‌شود.
لجستیک معکوس چیست؟
این نوع شامل برگشت کالاها از مقصد به مبدا اطلاق می‌شود. به بیان دیگر فرایندی است که کالا از گیرنده به فرستنده، برگشت می‌شود.
زنجیره تامین و لجستیک
برای آشنایی با لجستیک و زنجیره تامین و ارتباط تنگاتنگی که میان آنها وجود دارد باید تعریفی از زنجیره تامین ارائه دهیم. زنجیره تامین فرایندی است که سبب اتصال شرکت و سازمان با شرکا، مشتریان و تامین کنندگان می‌باشد. اهداف مشترکی که به صورت یکپارچه دنبال می‌نمایند و آنها را مانند زنجیر به یکدیگر متصل می‌نماید. مدیریت زنجیره تامین در این فرایند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بخش عملیاتی این فرایند توسط لجستیک انجام می‌شود.
در زنجیره تامین چندین شرکت برای رسیدن مواد اولیه به تولیدکنندگان با هم همکاری می‌نمایند. نهایتا محصولی ارزشمند و مطلوب به دست می‌آید و در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد.
یک زنجیره تامین دارای زنجیره ای از مدیران می‌باشد که چندین مسئولیت را انجام می‌دهند تا کلیه مواد اولیه به میزان لازم و با کیفیت مشخص شده به دست تولید کننده برسد.
زنجیره تامین شامل موارد زیر می‌باشد:
- تامین کنندگان سرمایه
- تولیدکنندگان
- توزیع کنندگان
- عمده فروش‌ها
- خرده فروش‌ها
- مشتری
هیچ یک از موارد ذکر شده در بالا قابل حذف شدن نیست. زیرا هر یک از آنها در زنجیره تامین کارآمد هستند. نبود هر یک از این حلقه‌های زنجیر باعث ایجاد وقفه و اشکال در عملکرد کل زنجیر خواهد شد.
زنجیره تامین در تمامی شرکت‌ها یکسان نیست. در برخی شرکت‌ها زنجیره تامین یک کالا یا محصول فیزیکی است و در سازمان یا شرکتی دیگر به معنای داده و اطلاعات می‌باشد.
به عنوان مثال برای خرید یک شامپو وارد فروشگاه می‌شوید. زنجیره تامین از فروشگاه آغاز شده و به انبار محصول می‌رسد که جزئی از زنجیره تامین است. با ادامه مسیر زنجیر به شرکت توزیع و پخش خواهیم رسید و بعد نوبت ماشین‌های حمل و نقل می‌رسد. سپس نوبت به تولید کننده خواهد رسید و ادامه این زنجیره ما را به تولیدکنندگان مواد اولیه و سرمایه گذاران می‌رساند.
تفاوت لجستیک و زنجیره تامین:
این دو اصطلاح هیچگاه به جای یکدیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند بلکه مکمل یکدیگر هستند. یعنی عملکرد هر یک به تنهایی منجر به نتیجه نخواهد بود. در ادامه مقاله به تفاوت‌های لجستیک و زنجیره تامین می‌پردازیم تا با درک بیشتر و شفافیت بیشتری نسبت به موضوع دست پیدا کنیم:
- در مدیریت زنجیره چندین شرکت که اهداف مشترکی دارند در یک زنجیره قرار می‌گیرند و طی فرایند عملیاتی خود یک میدان رقابتی پویا و فعال را برای تامین مواد اولیه تامین کنندگان فراهم می‌آورند.
- لجستیک در اصل به بخش پشتیبانی گفته می‌شود که کار آن جابجایی، ذخیره سازی، خدمات در داخل و خارج از شرکت می‌باشد.
- زنجیره تامین بیشتر با هدف رقابت برای شرکت شکل می‌گیرد در صورتی که تمرکز دیگری در جهت برآورده کردن نیازهای مشتریان می‌باشد.
- زنجیره تامین اصطلاحی است نوین که به تازگی تولید شده است اما دیگری قدمتی دیرینه دارد و دارای ریشه نظامی است.
- به نوعی می‌توان گفت پشتیبانی، زیرمجموعه ای از زنجیره تامین اطلاق می‌شود.
- تفاوت دیگری که می‌توان از این دو اصطلاح بیان کرد، این است که مدیریت در هر یک با دیگری متفاوت است. مدیریت زنجیره تامین شامل چند شرکت و سازمان می‌باشد که شامل: تامین کنندگان، توزیع کنندگان، واسطه‌ها و مشتریان می‌باشد. اما در دیگری تنها شامل یک شرکت و سازمان می‌شود و بیشتر جهت هماهنگی بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلام آخر
وقتی چندین شرکت و سازمان کوچک در زنجیره تامین قرار می‌گیرند تبدیل به یک قطب بزرگ خواهند شد که منجر به تولید محصولات با کیفیتی می‌شود. این دو اصطلاح در صورتی که در یک سازمان و شرکت به خوبی مدیریت شوند، می تواند راه‌های موفقیت را تضمین نماید. آنچه بسیار مورد اهمیت است چگونگی مدیریت در زنجیره تامین می‌باشد. زیرا همان‌گونه که قبلا هم اشاره شد زنجیره تامین با توجه به سبک و سیاق خود، دارای چند مدیر می‌باشد که باعث ایجاد رقابت خواهد شد. در بحث مدیریت زنجیره تامین باید به یکپارچه سازی خدمات لجستیک در فرایند تجارت پرداخت. زنجیره تامین تنها با هدف رسیدن محصول به مقصد نهایی که همان مصرف کننده است، تشکیل می‌شود. استفاده از مواد با کیفیت، مدیریت صحیح و توزیع عادلانه نیز در برنامه این زنجیره قرار دارد. امروزه بسیاری از کسب و کارها به سوی زنجیره تامین روی آورده اند و روش‌های جدیدی را در پیش گرفته اند.