بارنامه سراسری و بارنامه حمل مرکب از انواع بارنامه‌هایی هستند که در سراسر جهان نفوذ و کاربرد خاص خود را دارند. این بارنامه‌ها به‌صورت کلی سندی برای مالکیت کالا شناخته می‌شوند؛ اما تفاوت‌هایی هم با یکدیگر دارند. برای دانستن فرق بین بارنامه سراسری و بارنامه حمل مرکب ، ابتدا باید با مفهوم بارنامه و انواع آن آشنا شویم. در ادامه همراه باشید.
بارنامه چیست؟
در حال حاضر جابه‌جایی کالاها از مبدا به مقصد به کمک بارنامه انجام می‌شود. بارنامه سندی است که مالکیت کالا را نشان داده و به نوعی قرارداد حمل و دریافت کالا است که توسط شرکت‌های حمل و نقل صادر می‌شود. در زمان حادثه، می‌توان از بارنامه به عنوان پشتوانه‌ای برای ادعای خسارت از بیمه استفاده کرد.
اولین بارنامه صادر شده متعلق به دوران رم باستان است که کشتی‌های باربری از آن به عنوان سندی برای ثبت کامل مشخصات کالا هنگام حمل استفاده می‌کردند. با توجه به اینکه، بارنامه نوعی قرارداد رسمی بین حمل کننده و فرستنده کالا است و نقش رسید دریافت کالا را بازی می‌کند، برای شرکت‌های حمل و نقل و ارسال کننده‌های کالا، اهمیت فراوانی دارد. به همین دلیل از دوران رم باستان تا به امروز، از بارنامه برای ثبت کالاها استفاده شده است. هرچند در طول زمان، بارنامه‌ها تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشتند.
در گذشته، بارنامه‌ها کاغذی بودند؛ اما در حال حاضر با ظهور تکنولوژی و اینترنت، این بارنامه‌ها الکترونیکی شدند. در انواع بارنامه، معمولا اطلاعات و مشخصات ظاهری کالا شامل وزن، ابعاد، تعداد و نوع کالا نوشته می‌شود. همچنین اطلاعات فرستنده و دریافت کننده کالا و میزان بیمه و کمیسیون هم در بارنامه ثبت می‌شود. بااین‌حال بارنامه‌های الکترونیکی نسبت به بارنامه‌های کاغذی مزایای بیشتری دارند؛ چراکه تقلب در آن‌ها کمتر بوده و با سرعت بالاتری صادر می‌شوند.
با توجه به نوع کالا و روش حمل و نقل، بارنامه‌ها انواع مختلفی دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
انواع بارنامه
حمل و نقل برخلاف هزاران سال پیش، دیگر به چهارپایان محدود نیست؛ بلکه با پیشرفت صنعت و تولید انواع ماشین‌آلات، روش‌های حمل و نقل متنوعی هم در اختیار انسان‌ها قرار گرفت. در حال حاضر، از انواع ماشین‌های سنگین و سبک مثل تریلرها، کامیون‌ها و …، قطار، کشتی و حتی هواپیما برای حمل و نقل داخلی و بین‌المللی انواع کالاها استفاده می‌شود.
نوع مسافت، نوع کالا و بودجه مورد نظر می‌تواند روی انتخاب نوع و روش حمل و نقل تاثیر بگذارد. برای مثال، غذاهای فاسدشدنی تنها با ماشین‌های یخچالدار قابل حمل خواهند بود. بنابراین با توجه به اینکه یک روش حمل و نقل ثابت وجود ندارد و حمل و نقل انواع مختلفی دارد، بارنامه هم نمی‌تواند یکسان باشد؛ چراکه با توجه به نوع حمل و نقل و نوع کالا، بارنامه‌های مختلفی صادر می‌شود که در ادامه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
- بارنامه دریایی
بارنامه دریایی یا Ocean Bill of Lading برای حمل دریایی کالا توسط کشتی‌ها صادر می‌شود. این بارنامه هم درست مانند دیگر بارنامه‌ها، سند مالکیت کالا بوده و قابل معامله است.
- بارنامه هوایی
بارنامه هوایی یا Air Way Bill در سه نسخه اصلی برای شرکت حمل کننده کالا، گیرنده کالا و فرستنده کالا صادر می‌شود. البته این بارنامه ۱۲ نسخه دارد که به جز این سه نسخه اصلی، باقی نسخه‌ها برای قسمت‌های داخلی شرکت‌های هواپیمایی کاربرد دارد.
- بارنامه جاده‌ای
بارنامه جاده‌ای یا زمینی که به آن راهنامه هم گفته می‌شود، برای حمل کالاها از طریق انواع ماشین‌های سنگین مثل کامیون‌ها صادر می‌شود.
- بارنامه راه‌آهن
بارنامه راه‌آهن یا Railway of Landing در ایستگاه‌های بارگیری توسط شرکت‌های راه‌آهن صادر می‌شود.
- دیگر انواع بارنامه
از دیگر انواع بارنامه می‌توان به بارنامه آن‌دک، آن‌بورد و شخص ثالث اشاره کرد که هر کدام از آن‌ها، کارکرد خاص خود را دارند. از بین انواع بارنامه‌ها، بارنامه سراسری و بارنامه حمل مرکب، از رایج‌ترین و مهم‌ترین بارنامه‌ها در جهان شناخته می‌شوند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
بارنامه سراسری
بارنامه حمل سراسری یا Trough Bill of Landing برای انتقال کالا از مبدا به مقصد به شرط آن‌که از دو وسیله حمل و نقل مثل کشتی-کامیون، کشتی-هواپیما، قطار- کامیون و … استفاده شود، صادر می‌شود. این بارنامه قابل معامله و انتقال است.
بنابراین هر زمان که در مسیر حمل و نقل کالا، بخواهیم کالایی را به کمک دو وسیله حمل و نقل متفاوت جابه‌جا کنیم، باید به فکر دریافت بارنامه سراسری باشیم.
بارنامه حمل مرکب
بارنامه حمل مرکب فیتا مهم‌ترین سندی است که به اعضای این سازمان اعطا می‌شود. فیتا (FIATA) بزرگ‌ترین سازمان غیردولتی حمل و نقل در سراسر جهان است که در سال ۱۹۲۶ در اتریش تاسیس شد. بیش از ۴۰ هزار شرکت لجستیکی و بارفرابری (نماینده حمل و نقل) زیر نظر این سازمان مشغول به کار و ارائه خدمت‌رسانی هستند.
بارنامه حمل مرکب برای انتقال کالا از مبدا به مقصد با استفاده از انواع وسیله مختلف حمل صادر می‌شود که شامل لوگوی سازمان فیتا است. در این بارنامه، تمامی مسئولیت‌ها از مبدا (محل دریافت کالا) تا مقصد (محل تحویل کالا) برعهده بارفرابر است.
فرق بین بارنامه سراسری و بارنامه حمل مرکب
همان‌طور که گفتیم، بارنامه انواع مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها برای وسیله نقلیه خاصی صادر می‌شوند. در این بین، بارنامه سراسری و بارنامه حمل مرکب در سراسر جهان نفوذ بسیاری دارند، با این تفاوت که بارنامه حمل مرکب تنها برای اعضای سازمان فیتا صادر می‌شود؛ اما بارنامه سراسری وابسته به سازمان خاصی نیست و هر شرکت حمل و نقلی که در مسیر جابه‌جایی کالای خود از دو نوع وسیله حمل متفاوت استفاده کند، باید از بارنامه سراسری به عنوان سند مالکیت کالا بهره ببرد.
همچنین بارنامه سراسری توسط متصدی حمل (Carrier) صادر می‌شود، در حالی که بارفرابر (Forwarder)، بارنامه حمل مرکب را صادر می‌کند. همچنین در بارنامه سراسری، تمامی مسئولیت‌ها (هر دو طرف حمل) برعهده صادرکننده بارنامه است؛ اما در بارنامه حمل مرکب، کارگزاران حمل (بارفرابرها) مسئولیت تمامی تعهدات را برعهده می‌گیرند.
کلام آخر
هر زمان که تصمیم بگیرید کالایی را از مبدا به مقصد منتقل کنید، باید به فکر دریافت بارنامه باشید. بارنامه سندی است که مالکیت کالا و شرایط حمل آن را مشخص می‌کند و به این ترتیب قراردادی رسمی بین ارسال کننده و حمل کننده کالا بسته می‌شود. بارنامه‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام از آن‌ها متناسب با نوع وسیله حمل صادر خواهند شد. برای مثال، بارنامه دریایی، بارنامه هوایی و بارنامه زمینی از رایج‌ترین انواع بارنامه‌های حمل کالا شناخته می‌شوند که به ترتیب برای حمل و نقل کالا از طریق کشتی، هواپیما و کامیون کاربرد دارند.