تقریبا ۲۵ درصد از آسیب‌دیدگی‌های بدنی کارگران باربری ناشی از جابهجایی دستی بار و کالاها در محیط‌های صنعتی و حمل بار است؛ این موضوع نه تنها صدماتی جبران‌ناپذیر برای سلامت نیروی کار به وجود می‌آورد بلکه خسارتهای مالی فراوانی هم برای کارفرمایان و مدیران ایجاد می‌کند. در بیشتر مراکز حمل‌ونقل کالا، حمل دستی بار یکی از وظایف همیشگی و روزمره کارگران محسوب می‌شود؛ این در حالی است که آگاهی از اصول و ایمنی جابهجایی را به آن ها آموزش نمی‌دهند. همین عدم توجه، در طولانی‌مدت برای اقتصاد کشور و وضع سلامت نیروهای کار بسیار خطرآفرین است. بر اساس آمارها و مطالعات انجام شده، در آمریکا سالانه بیش از یک میلیارد دلار غرامت برای آسیب‌دیدگی کارگران پرداخت می‌شود؛ در حالی که در کشور ما شماری از کارگران و کارمندان از طرح‌های حمایتی مانند بیمه برخوردار نیستند. به همین دلیل در صورت بروز آسیب‌دیدگی‌های ناشی از کار، حمایت‌های مالی وزارت کار و بیمه شامل حال آن‌ها نمی‌شود. بنابراین آگاهی از اصول حمل دستی بار، ایمنی و ارگونومی در حمل و نقل وسایل می‌تواند میزان خسارتهای مالی و جسمی را کاهش دهد. در این مقاله همراه ما باشید تا به‌طور کامل این موارد را برای شما توضیح دهیم.
چرا حمل صحیح دستی بار اهمیت دارد؟
بلند کردن، نگه داشتن، کشیدن، هل دادن، پایین آوردن و چرخاندن بار که با کمک دست و پاها انجام شود را جابهجایی دستی بار تعریف می‌کنند. در حمل‌ونقل دستی اشیا، فشار زیادی روی اندام‌هایی مانند کمر، مچ دست و پا، آرنج و شانه‌ها است؛ همین موضوع احتمال بروز آسیب‌های بدنی را افزایش می‌دهد.
در شرکت‌های باربری، حمل‌ونقل محموله‌ها یکی از فعالیت‌های روزانه کارگران به شمار می‌آید و معمولا با ماشین انجام می‌شود؛ ولی بعضی کالاها به صورت دستی تخلیه و بارگیری می‌شوند. سالانه افراد زیادی در این مراکز به دلیل صدماتی که در حین کار می‌بینند، توانایی ادامه همکاری و حتی فرصت‌های شغلی دیگر را از دست می‌دهند. بنابراین رعایت اصول بارگیری و اطلاع از شیوه صحیح حمل دستی بار می‌تواند میزان خسارتهای مالی شرکت‌ها و چرخه اقتصادی کشور را کاهش دهد. همچنین نیروی کار در هر کشوری بزرگترین سرمایه‌های آن کشور است و توجه به سلامت آن‌ها پیشرفت و رشد را به دنبال خواهد داشت.
اصول و ایمنی صحیح حمل دستی بار
با افزایش تعداد شرکت‌های باربری و نیاز روزافزون مردم به جابهجایی کالاها، برای تامین ایمنی کارگران باید اقدامات و مقرراتی در جهت حفظ اصول حمل دستی بار تعیین شود. بر اساس آئین‌نامه بهداشتی حمل دستی بار که توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تنظیم شده است؛ این مقررات شامل موارد زیر است.
- اگر وزن بار سنگین و حجم و اندازه بزرگی داشته باشد به‌طوری که جلوی دید شخص را بگیرد؛ نباید به‌صورت انفرادی حمل شود. منظور از بار سنگین باری است که وزن آن از مقدار مجاز مشخص شده در آیین‌نامه وزارت بهداشت بیشتر باشد.
- اگر مکان قرارگیری بار بسیار بلند یا کوتاه‌تر از حدود بین ران پا و شانه‌ها باشد و همچنین به دلیل محتویات داخل آن مدام در حال جابهجایی باشد؛ نباید به‌صورت انفرادی حمل شود.
- اگر بار مرطوب، لغزنده یا تیز باشد به‌طوری که حمل آن مشکل شود و نیاز به انجام حرکات بدنی خطرناک مانند چرخیدن و خم شدن طولانی‌مدت داشته باشد؛ نباید به صورت تک نفره جابه‌جا شود.
- سلامت جسمی، روحی و روانی کارگران و همچنین شرایط فیزیکی آن‌ها مانند قد، وزن و جنسـیت باید با فعالیتی که انجام می‌دهند متناسب باشد.
- فقط در صورتی که امکان استفاده از تجهیـزات مکـانیکی مناسـب و بهبود شرایط کارگاهی ممکن نباشد، کارگران مجاز به حمل دستی بارها هستند.
- کارفرمایان موظفند که از فرایند ایمنی حمل بار دستی و مشکلات احتمالی آگاهی داشته باشند تا از بروز خطرات جسمی کارگران جلوگیری کنند. با خرید تجهیزات سالم و وسایل حفاظت فردی، تعمیر دستگاه‌ها و تعیین زمان استراحت می‌توانند میزان خسارت‌ها را کاهش دهند.
- کارفرمایان باید آموزش‌های لازم برای حمل‌ونقل دستی بارها و خطرات احتمالی را برای کارگران فراهم کنند.
- برای بلند کردن کالاها نباید وزن بار برای مردان و زنان به ترتیب بیشتر از ۵ و ۳ کیلوگرم باشد.
- وزن کیسه‌های شکر، آرد، برنج، گندم، سـیمان و کودهـای شـیمایی که نیاز به حمل دستی دارند نباید بیشتر از ۲۰ کیلوگرم باشد.
- در حمل دستی مواد سمی و شیمیایی که در صورت برخورد با پوست یا استنشاق آن‌ها، امکان ایجاد آسیب یا مسمومیت وجود دارد؛ باید از ظروف یا محفظه‌های مقاوم و در بسته استفاده شود.
برای حفظ ایمنی حمل بار دستی و جلوگیری از خطرات احتمالی، بهتر است موارد زیر رعایت شود.
- هنگام بلند کردن بار تا حد ممکن نزدیک آن قرار بگیرید و به آرامی بنشینید. پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید و در حالی که زانوها خمیده و کمرتان صاف است بار را بلند کنید. توجه کنید که از دستگیره برای حمل دستی بار استفاده کنید تا هنگام بلند کردن از دستتان رها نشود.
- هنگام پایین گذاشتن بار مراقب باشید تا آن را روی انگشتان دست یا پا قرار ندهید.
- قبل از حمل دستی بار ابتدا حجم، وزن، نوع بسته‌بندی و لبه‌های تیز آن را بررسی کنید.
- هنگام حمل بار جلو پای خود را ببینید و از نبود رطوبت و لغزندگی سطوح اطمینان حاصل کنید.
- زمان جابهجایی بار بهتر است بار را نکشید و آن را هل دهید. از چرخیدن ناگهانی خودداری کنید؛ چون‌که می‌تواند موجب آسیب‌دیدگی کمر شود.
- کالاها را به خوبی و در جای مناسب انبار کنید تا از افتادن ناگهانی آن‌ها جلوگیری کنید.
- بین هر جابهجایی بار به بدن‌تان استراحت دهید.
- برای جابهجایی بار در مسافت‌های طولانی از چرخ‌های دستی استفاده کنید.
- هنگام هل دادن یا کشیدن، دست‌ها را مقابل سینه قرار داده و بار را حرکت دهید.
ارگونومی در حمل و نقل کالا
برای بهینه‌سازی و تغییر محیط، شرایط و تجهیزات کاری به طوری که متناسب با نیازها و توانایی‌های کارفرما و کارگر باشد؛ نیاز به علم ارگونومی است. به‌طور کلی علم ارگونومی برای محیط‌های کاری به دو دسته مهندسی و مدیریتی تقسیم می‌شود. در ارگونومی مهندسی اقداماتی مانند تعمیر و جایگزینی تجهیزات، تغییر پست‌های کاری، بهبود فرایند بسته‌بندی و جابهجایی محصولات انجام می‌شود.
در ارگونومی مدیریتی، کارفرما ابتدا باید شرایط و محیط کاری را به خوبی ارزیابی کند و توجه کند که در کدام بخش نیاز به تغییر است. در مرحله بعد می‌تواند برای بهبود شرایط موجود اقدامات زیر را انجام دهد.
- تقسیم متعادل وظایف بین کارکنان به طوری که در حمل بارها فقط از یک ناحیه از بدن‌شان استفاده نکنند تا میزان آسیب کاهش پیدا کند
- تنظیم برنامه کاری منظم و پیش‌بینی ساعت استراحت
- ایجاد تنوع کاری برای تمام کارگران
وزن مجاز برای حمل دستی بار
بر اساس آئین‌نامه بهداشتی حمل دستی بار، حداکثر وزن مجاز حمل متعارف بار با دست برای کارگران زن و مرد متفاوت است. به‌طور کلی برای بلند کردن کالاها نباید وزن بار برای مردان و زنان به ترتیب بیشتر از ۵ و ۳ کیلوگرم باشد؛ ولی برای جابهجایی کالا متناسب با شرایط و سنین مختلف کاری مقررات دیگری تنظیم شده است. وزن مجاز برای حمل دستی بار برای مردان و زنان نوجوان و بالای۵۰ سال به ترتیب ۱۸ و ۱۰ کیلوگرم است، برای مردان و زنان ۱۹ تا ۵۰ سال نیز به ترتیب ۲۳ و ۱۶ کیلوگرم تعیین شده است. حمل دستی بار برای زنان باردار و تا ۱۰ هفته بعد از زایمان ممنوع است.
کلام آخر
در دنیای مدرن امروز میزان تقاضا برای جابهجایی کالاها افزایش یافته و به دنبال آن تعداد رانندگان و کارگرانی که در مراکز باربری مشغول حمل بار هستند هم بالا رفته است. به همین دلیل توجه به اصول حمل دستی بار و تامین امنیت جسمی و روحی نیروی کار نسبت به گذشته اهمیت بیشتری پیدا کرده است. آگاهی از روش‌های صحیح حمل بار و به کارگیری راهکارهای علم ارگونومی می‌تواند احتمال آسیب‌دیدگی‌ها و خسارتهای مالی را کاهش دهد.
منابع : bums ، shemiranat