حمل و نقل هم مانند دیگر ابعاد زندگی انسان، دستخوش تغییراتی در عصر مدرن شده است. مهم‌ترین تغییر عصر مدرن مربوط به هوشمند شدن سیستم‌ها و سامانه‌ها می‌شود. سامانه هوشمند حمل و نقل سعی می‌کند تمام ابعاد مربوط به عبور و مرور را در بر گرفته و تا حد امکان نیازهای رانندگان و مسئولان را رفع کند. از نمونه‌های سامانه هوشمند حمل و نقل در ایران می‌توان به سامانه هوشمند حمل بار اشاره کرد که انقلابی در زمینه جابه‌جایی کالا ایجاد کرده است. در این مقاله قصد داریم سامانه هوشمند حمل و نقل و کاربردهای آن در ایران را بشناسیم.
سامانه هوشمند حمل و نقل چیست؟
ورود کامپیوترها و اینترنت به حوزه‌های مختلف، باعث هوشمند شدن آن‌ها شده است. در دنیای امروز ما از سیستم‌ها و سامانه‌های هوشمند پرشماری استفاده می‌کنیم. این سیستم‌ها با استفاده از نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپیوتری، کار ما برای انتقال پول یا ثبت‌نام را ساده‌تر می‌کنند. سامانه هوشمند حمل و نقل (ITS) هم بر همین اساس شامل به کار گیری فناوری‌های کامپیوتری و ارتباطی برای بهبود حمل‌ونقل در کشور است. وقتی می‌گوییم «حمل‌ونقل» تنها به جابه‌جایی مسافر و بار در مقیاس جاده‌ای اشاره نمی‌کنیم. سامانه های هوشمند حمل و نقل در تمام بخش‌های حمل‌ونقل، از ترافیک شهری گرفته تا سامانه هوشمند حمل بار جهت بهبود فرآیند وارد عمل می‌شوند. این بهبود می‌تواند در پرداخت الکترونیکی وجه برای بلیط مترو بوده یا مربوط به دادن اطلاعات جاده‌های کشور قبل از سفر به افراد باشد. در ادامه با آوردن مثال‌هایی از سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل فعال در ایران، این مفهوم را برای شما روشن‌تر خواهیم کرد.
انواع سامانه های هوشمند حمل و نقل و حمل بار
- سامانه پیشرفته مدیریت ترافیک: اطلاعات مربوط به معابر شهری را ارائه کرده و امکان مدیریت ترافیک موجود در آن را به مدیران مربوطه می‌دهد.
- سامانه پیشرفته اطلاع‌رسانی به مسافر: از این سامانه در حال حاضر می‌توانید روی موبایل خود خدمات بگیرید. استعلام جاده‌های کشور در حال حاضر از طریق موبایل (پیامک – اینترنت) و سامانه تلفنی ۱۴۱ قابل دسترسی است. این سامانه همچنین در تابلوهای متغیر موجود در جاده‌ها به کارگرفته می‌شود.
- سامانه پیشرفته کنترل وسایل نقلیه: این سامانه ابتدا در مورد سرعت غیرمجاز با توجه به شرایط جوی و محیطی هشدار داده و در صورت بی‌توجهی راننده وارد عمل می‌شود (سرعت را کم می‌کند). زیرساخت این سامانه در حال حاضر در ایران وجود ندارد اما با ورود سیستم‌های کنترل خودکار اتوموبیل اجرای آن ممکن می‌شود.
- سامانه بهره‌برداری از وسایل نقلیه تجاری: با استفاده از این فناوری دیگر لازم نیست وسیله نقلیه برای کنترل وزن یا پرداخت عوارض توقف کند. در عوض با چسباندن یک تراشه روی وسیله نقلیه تجاری، وضعیت وزن و پرداخت عوارضی او مدام رصد می‌شود. با استفاده از این تراشه هیچ وسیله‌ای نمی‌تواند بدون داشتن شرایط لازم در جاده‌ها حرکت کند. کنترل وزن وسیله نقلیه از جهت جلوگیری از آسیب دیدن روسازی جاده‌ها بسیار مهم است
- سامانه پیشرفته حمل و نقل همگانی: متروی تهران نمونه خوبی برای این سامانه است. علاوه بر خرید الکترونیک بلیط، شما می‌توانید وضعیت ایستگاه‌ها و قطارها را از طریق اینترنت مشاهده کنید. قصد سامانه پیشرفته حمل و نقل همگانی در نهایت دربرگرفتن تمام ابعاد حمل‌ونقل عمومی به‌صورت الکترونیک است.
- سامانه هوشمند حمل بار: صاحبان بار با استفاده از سامانه هوشمند حمل بار می‌توانند نظارت بهتری به وضعیت انتقال بار خود داشته باشند و خیالشان راحت‌تر خواهد بود.
- سامانه پرداخت الکترونیکی: این سامانه شامل پرداخت هوشمند کرایه و دریافت خودکار عوارض است. با این سامانه زحمت قیمت‌گذاری (توجه به مالیات و…) از رانندگان گرفته شده و همچنین نیاز به توقف برای عوارض دیگر وجود ندارد.
- سامانه خدمت‌رسانی اضطراری: این سامانه به نهادهای مربوط کمک می‌کند در زمان بروز سوانح رانندگی در معابر، واکنش سریع و مناسب داشته باشند.
- سامانه نظارت بر آب‌وهوا: در حال حاضر هرگونه نامناسب بودن شرایط جوی در معابر با سرعت بالایی به اطلاع رانندگان می‌رسد.
- سامانه امنیت شخصی حمل و نقل: با این سامانه افرادی که شرایط خاص دارند (مثل معلولین) حضور خود در معابر را به دیگران اعلام می‌کنند.
- سامانه مدیریت واکنش نسبت به سوانح و ایجاد هماهنگی: این سامانه تعامل لازم بین نهادهای مربوطه برای واکنش سریع به سوانح احتمالی در معابر را ایجاد می‌کند.
- سامانه امنیت ملی: ردیابی کردن وسایل نقلیه عمومی و تجاری، امنیت آن‌ها را در برابر حرکات تروریستی یا سرقت را تامین خواهد کرد.
- اپلیکیشن حمل و نقل کالا: اپلیکیشین های حمل و نقل کالا از دیگر انواع سامانه‌ها به شمار می‌روند که در ایران هم کاربرد بسیاری دارند. بارولاین به عنوان یکی از این سامانه‌ها به صاحبان بار و رانندگان کمک می‌کند تا کالا از مبدا به مقصد به راحتی جابه‌جا شود.
سامانه هوشمند حمل بار و حمل و نقل در ایران چه کاربردهایی دارد؟
در ایران تمام ابعاد سامانه هوشمند حمل و نقل همچنان پیاده‌سازی نشده است؛ اما می‌توان پیشرفت‌های چشم‌گیری را نسبت به ۱۰ سال پیش در زمینه حمل‌ونقل مدرن مشاهده کرد. در حال حاضر کاربردهای سامانه هوشمند حمل و نقل در ایران عبارتند از:
- مدیریت جریان ترافیک (نرم افزارهای مسیریابی مثل بلد) و بهبود بخشیدن آن برای از لحاظ شلوغی و آلودگی هوا
- مدیریت بهتر در زمان وقوع حوادث (سرعت واکنش بالا)
- پشتیبانی وسایل نقلیه ویژه مثل آمبولانس و مدیریت آن‌ها
- الکترونیکی کردن پرداخت‌های مربوط به حمل‌ونقل از خرید بلیط تا پرداخت عوارض
- نظارت بر حمل‌ونقل ماشین‌های سنگین و اتوبوس‌های بین شهری
- کنترل حمل و نقل ماشین‌های سنگین و اتوبوس‌های بین شهری
- ناوبری پیشرفته
- طراحی سامانه هوشمند حمل بار
- بهبود نظارت بر کیفیت حمل‌ونقل عمومی
- پشتیبانی از عابران و شهروندان خاص (نابینا، معلول و…)
- مدیریت مسیرهای اصلی، بزرگ‌راه‌ها و آزادراه‌ها
- اطلاع‌رسانی دقیق به مسافر و کاهش تصادفات جاده‌ای
- ۱۳) جابه‌جایی و انتقال بار به صورت آنلاین
تفاوت سامانه هوشمند حمل و نقل با روش های سنتی
روش سنتی کاملا از طریق مجوزها، برگه‌ها و بلیط‌های کاغذی انجام می‌شد. در سامانه هوشمند حتی بدون همراه داشتن کارت بانکی می‌توان بلیط اتوبوس خرید و عوارض را پرداخت کرد. سامانه هوشمند حمل و نقل سرعت و دقت بسیار بالایی را در دریافت اطلاعات ارائه می‌دهد. شما همین الان اگر تصمیم بگیرید، چند کلیک تا فهمیدن وضعیت جاده چالوس از لحاظ آب‌وهوا و ترافیک فاصله دارید. در روش سنتی اطلاعات به سختی و با استعلام گرفتن به دست می‌آمدند. در نهایت هم اطلاعات به دلیل سرعت پایین انتقال به‌روز نبودند.
در حالی که امروزه اطلاعات لحظه‌ای معابر و راه‌های کشور در دسترس همگان قرار دارد. در روش سنتی تنها راه بررسی کردن یک ماشین، بار یا راننده آن، توقف و چک کردن در پلیس‌راه بود. در حال حاضر تمام اطلاعات مربوط به ماشین‌های بزرگ و سنگین از طریق تراشه نصب شده روی آن‌ها رصد می‌شود. همین امر باعث شده افراد بدطینت کمتر به فکر دزدیدن اینگونه وسایل نقلیه بیفتند. زیرا با سامانه هوشمند احتمال دستگیر شدن آن‌ها بسیار بیشتر از قبل شده است.
همچنین با کمک سامانه های هوشمند حمل بار همچون بارولاین دیگر پیدا کردن راننده مطمئن و ماشین مناسب سخت نیست. بلکه در هر زمان و مکانی می‌توانید برای انتقال بار خود، درخواست ثبت کنید و بارهای در حال جابه‌جایی خود را به کمک اپلیکیشین حمل و نقل کالا مدیریت و پیگیری کنید. این سامانه‌ها به رانندگان هم کمک می‌کند تا بهترین و متناسب‌ترین بار را با شرایط زمانی و مکانی خود انتخاب کرده، قیمت منصفانه‌ای دریافت و بدون بار برگشت نباشند.
کلام آخر
سامانه هوشمند حمل و نقل کمک می‌کند تا عبور و مرور در کشور با کیفیت بهتری انجام شود. زمانی که افراد بتوانند با بالاترین سرعت به اطلاعات دسترسی پیدا کرده و پرداخت‌های لازم را انجام دهند آرامش بیشتری دارند. علاوه بر این، وقتی نظارت نهادهای مربوطه با کیفیت بالاتری انجام شود، امنیت بر جاده‌ها و دیگر معابر کشور حاکم خواهد شد. دولت ایران در حال حاضر در تلاش است یکپارچه‌سازی لازم برای پیاده‌سازی تمام ابعاد سامانه هوشمند حمل و نقل را پیاده‌سازی کند. در حال حاضر این مثال‌هایی از این سامانه در پرداخت الکترونیک عوارض، خرید بلیط، مسیریابی شهری و… قابل مشاهده است.
منابع : afkarnews ، atiesaz