فعالان و دستاندرکاران حوزه حملونقل و لجستیک باید اصطلاحات تخصصی مربوطه را بشناسند. شناختن این اصطلاحات و فهمیدن قوانین مربوط به هرکدام از آنها از سردرگمی جلوگیری کرده و هزینههای اضافی را کاهش میدهد. حق توقف یکی از مهمترین اصطلاحاتی است که بیتوجهی به آن باعث ضرر کردن گیرندگان بار خواهد شد. در این مطلب سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که حق توقف چیست و سپس اصطلاحات و قوانین مربوط به آن را بررسی کنیم.
حق توقف چیست؟
بنادر برای ارسال یا دریافت کالا، کانتینرهای خود را در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار میدهند. این افراد وظیفه دارند کانتینر را در مهلت مشخصی بازگرداند. به این مهلت مشخص زمان آزاد (Free Time) گفته میشود. هرروز تاخیر در تحویل کانتینر نسبت به این زمان مشخص، مشمول میزانی جریمه خواهد شد. این جریمه حق توقف نام دارد.
حق توقف کامیون چگونه محاسبه میشود؟
در جدیدترین قانون تصویب شده، مبنای محاسبه حق توقف کامیون، توافق کتبی میان گیرنده کالا و شرکتهای کشتیرانی عنوان شده است. در واقع شرکتهای کشتیرانی موظف شدهاند میزان حق توقف کانتینرها را از طریق قرارداد به تایید گیرنده بار برسانند. اگر قرارداد کتبی موجود نباشد، حق توقف با توجه به تعرفه اعلام شده توسط انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته و انجمن شرکتهای حملونقل بینالمللی ایران محاسبه خواهد شد. در صورت نبود قرارداد، شرکتهای کشتیرانی باید تابع تعرفه باشند و تقاضای مبلغ اضافه از گیرنده تخلف است.
چگونه هزینه های حق توقف کانتینر را کنترل کنیم؟
هزینههایی مثل حق توقف هزینههایی هستند که با رعایت نکاتی میتوان از آنها جلوگیری کرد. بیدقتی به این هزینهها باعث ضرر کسبوکار خواهد شد. راهکارهای جلوگیری از بالا رفتن هزینههای اضافی بار عبارتند از:
- برنامهریزی: اگر در مهلت مقرر بار خود را تحویل گرفته و کانتینر را تحویل دهید، هزینه اضافهای پرداخت نخواهید کرد. پس با برنامهریزی میتوان از هر گونه تاخیری جلوگیری کرد.
- برنامه جایگزین: گاهی ایجاد ناهماهنگی باعث بههمخوردن برنامههای ما میشود. برای مثال ممکن است کامیونی که برای دریافت بار کرایه کردهاید بدقولی کند. پس سعی کنید همیشه یک گزینه جایگزین داشته باشید تا در این موارد شگفتزده نشوید.
- بهروز بودن: اطلاع از جدیدترین قوانین و شرایط موجود در زمینه حملونقل و لجستیک، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
- دریافت مجوز ویژه: میتوانید قبل از دریافت بار، با توجه به شرایط خود درخواست مجوز ویژه کنید. با دریافت مجوز ویژه، زمان آزاد یا همان مهلت مقررر برای دریافت کالا و بازگرداندن کانتنیر افزایش پیدا میکند.
- مطالعه دقیق قرارداد: همانطور که گفتیم، با توجه به جدیدترین قانون، مبنای محاسبه حق توقف قرارداد کتبی طرفین خواهد بود. قبل از امضای قرارداد مفاد آن را با دقت بخوانید.
دموراژ چیست؟
پایانههای حمل باری که در بنادر قرار دارند، کانتینرهای خود را به صاحبان بار کرایه میدهند. فرستندگان بار کانتنیر خالی را تحویل گرفته و آن را پر میکنند تا آماده ارسال شود. گیرنده هم پس از دریافت کانتینر آن را تخلیه کرده و سپس به ترمینال مربوطه باز میگرداند. ارسال کانتینر پس از پر شدن و دریافت آن پس از رسیدن به مقصد مهلت مشخصی دارد. در ایران این مهلت ۱۰ روز است. یعنی شما به عنوان گیرنده پس از رسیدن بار به مقصد تا ۱۰ روز مهلت دارید تا بار را تحویل بگیرید. هر روز تاخیر نسبت به این مهلت، شامل جریمهای تحت عنوان دموراژ خواهد شد. بعضی از افراد از دموراژ با نام «دموراژ گمرکی» یاد میکنند که تفاوتی با این مفهوم ندارد. این مهلت برای فرستنده مربوط به زمانی است که کانتنیر پر شده و آماده ارسال است. یعنی اگر فرستنده به هر دلیلی نتواند بار خود را در مهلت مقرر ارسال کند، باید دموراژ بپردازد. تعرفه محاسبه دموراژ با توجه به صادرات و واردات و نوع کانتینر متفاوت است.
تفاوت حق توقف با دموراژ چیست؟
کرایه معطلی (دموراژ) و حق توقف دو مفهوم متفاوت در زمینه حمل و نقل بار و لجستیک هستند که گاهی با هم اشتباه گرفته میشوند. برای بیان تفاوت این دو مفهوم بهتر است یک مثال را با هم مرور کنیم. فرض کنید یک کشتی با تعدادی کانتینر در تاریخ ۱۰ مهر به مقصد میرسد. بر اساس قوانین مربوطه، گیرنده محموله تا ۱۰ روز بعد از این تاریخ فرصت دارد بار خود را تحویل بگیرد. اگر گیرنده روز ۲۳ مهر برای گرفتن بار به ترمینال مراجعه کند (یعنی سه روز بعد از مهلت مقرر)، از او به اندازه سه روز کرایه معطلی یا همان دموراژ (Demurrage) دریافت خواهد شد.
حالا اگر گیرنده کانتینرهای پر را ببرد و پنج روز دیرتر کانتنیرهای خالی را برگرداند، از او به اندازه پنج روز حق توقف (Detention) میگیرند. در واقع دموراژ مربوط به محموله بوده و حق توقف به کانتینر ربط دارد. به مهلت ۱۰ روزه تحویل بار هم روزهای آزاد خط (Line Free Days) گفته میشود.
مثالی که زده شد مربوط به زمان واردات و دریافت بار بود. برای صادرات شرایط به این شکل است که فرستنده بار ۱۰ روز فرصت دارد کانتینر خالی را دریافت کرده و آن را پر به بندر برساند. هر روز تاخیر در رساندن کانتنیرهای آماده برای ارسال شامل حق توقف خواهد شد. پس از آماده شدن کانتینرها اگر فرستنده به هر دلیلی قادر به ارسال آنها نباشد، به ازای هر روز ماندن کانتینرهای حامل بار در ترمینال، از او دموراژ دریافت خواهد شد. دقت در تفاوت این دو مفهوم برای دستاندرکاران حوزه حملونقل مهم است چون که اشتباه گرفتن آنها میتواند به ضرر مالی منجر شود.
کلام آخر
حق توقف یک اصطلاح به ظاهر ساده است که بیتوجهی به آن میتواند باعث افزایش چشمگیر هزینههای شرکت شود. با توجه به تعرفه حق توقف کانتینر سال ۹۹ هر گونه بیدقتی در زمان عقد قرارداد میتواند به ضرر گیرندگان بار تمام شود. در این مقاله سعی کردیم به سوالات مهمی مثل «حق توقف چیست؟» «فری تایم چیست؟» و «دموراژ گمرکی چیست؟» پاسخ دهیم و شما را با قوانین مربوطه آشنا کنیم. آشنایی با این قوانین به شما کمک میکند تصمیمهای حسابشدهتری گرفته و از تحمیل هزینههای اضافی به شرکت یا خودتان، جلوگیری کنید.
منابع : shayantruck، .hansanav