در دنیای امروز شاهد الکترونیکی شدن بسیاری از پدیده‌ها هستیم. در دهه‌های قبل عادت به ایستادن در صف‌های طولانی و لمس مدارک و پول‌های کاغذی داشتیم که در حال حاضر این عادات جای خود را به چند کلیک روی صفحه موبایل یا کامپیوترمان داده است. بارنامه‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستند. در سال‌های اخیر و با برقراری زیرساخت لازم، بارنامه‌های الکترونیکی جایگزین بارنامه‌های کاغذی شده‌اند. در این مطلب قصد داریم تفاوت این دو و مزایا و معایب هرکدام را بررسی کنیم تا ببینیم آیا جایگزینی بارنامه کاغذی با بارنامه الکترونیکی درست است یا خیر. با ما همراه باشید.
بارنامه کاغذی
بارنامه رسید دریافت بار توسط حمل‌کننده‌ی آن است. این سند که نوعی از اوراق بهادار به حساب می‌آید، این اطلاعات را درون خود دارد: مشخصات بار، مشخصات فرستنده و گیرنده بار، هزینه (با بیمه)، کمیسیون، صافی، تعداد و وزن کالا. به این ترتیب، امکان ادعاهای خلاف واقع پس از تحویل بار از هر دو طرف گرفته می‌شود. اولین بارنامه‌ها در رم باستان روی کاغذ ثبت شد و از آن زمان تا به امروز، بارنامه نقشی اساسی در حمل‌ونقل دارد. در کشور خودمان بارنامه‌های کاغذی سابقه‌ای بیش از نیم قرن دارند. این مدرک برای حمل‌ونقل زمینی، هوایی و دریایی صادر می‌شود.
مزایا و معایب بارنامه کاغذی
مزایا:
- قراردادی است که خیال صاحب بار را راحت می‌کند.
- امکان ادعای دروغ را از دو طرف و همچنین حمل‌کننده می‌گیرد.
- فرستنده را وادار به بیمه و تامین امنیت بار می‌کند.
- ارائه کارت سلامت راننده و معاینه فنی برای صدور بارنامه لازم است. از این جهت، بارنامه به صورت غیرمستقیم باعث کاهش تصادفات و تلفات می‌شود.
معایب
- امکان جعل کل سند و همچنین جعل امضای صاحب بار برای یک سند وجود دارد.
- نگهداری از مدرک از جهت گم‌نشدن خود به دغدغه تبدیل خواهد شد.
- نیاز به طی کردن سلسله مراتب وقت‌گیر اداری دارد.
- ممکن است در طول زمان مخدوش شده و جزییات آن نامفهوم شوند.
بارنامه الکترونیکی
پیشرفت تکنولوژی در دنیای مدرن بر ابعاد مختلف زندگی انسان اثر گذاشته است. یکی از مهم‌ترین آثار آنان حذف مدارک و نسخه‌های فیزیکی و جایگزینی آن‌ها با نسخه‌های دیجیتالی است. در این روش جدید، به جای امضا از احراز هویت الکترونیکی (پیامک، رمز پویا، ایمیل و…) استفاده می‌شود و دیگر نیاز به نگهداری از اوراق مختلف نخواهید داشت.
بارنامه‌های کاغذی هم مثل دیگر مدارک کاغذی نیازمند نگهداری بودند و امکان جعل آن‌ها وجود داشت. با ظهور بارنامه‌های الکترونیکی، تمام عملیات مربوط زیر نظر یک ارگان و به صورت یکپارچه انجام می‌شوند. این یکپارچگی در کنار سرعت، دقت و امنیت بالاتر روش الکترونیکی، باعث تمایل افراد به استفاده از این روش جدید شده است. البته پیاده‌سازی این روش نیازمند وجود زیرساخت‌های قوی و قابل اتکا در این زمینه است. این زیرساخت‌ها در حال حاضر توسط سازمان راهداری فراهم شده‌اند و نظارت بر بار از طریق کدرهگیری و با کمک پلیس راه امکان‌پذیر خواهد بود. در ادامه مزایای شاخص بارنامه الکترونیکی را بررسی می‌کنیم.
مزایا و معایب بارنامه الکترونیکی
مزایا:
- بارنامه الکترونیکی مدرک کاغذی و قابل جعلی نیست. صدور بارنامه الکترونیکی کاملا اینترنتی و امن انجام می‌شود و دسترسی دیگران به آن تنها با داشتن نام کاربری و گذرواژه شما امکان پذیر می‌شود.
- امکان جعل امضا وجود ندارد.
- همیشه تنها چند کلیک با شما فاصله دارد و در دسترس است.
- همه فعالیت‌ها به شکلی متمرکز زیر نظر یک سازمان انجام می‌شود.
- از هدر شدن وقت و انرژی جلوگیری می‌کند.
- عوض شدن جزییات بارنامه (مثل مبلغ) به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست.
- ردیابی بار در هر لحظه توسط فرستنده وجود دارد.
- باعث کاهش احتمال اعتراض طرفین می‌شود.
معایب:
- اگر کسی به رمز شما دسترسی پیدا کند، امکان ورود به حساب شما را خواهد داشت.
- امکان هک شدن حساب همواره وجود دارد.
- زیرساخت‌های اینترنت در بعضی از نقاط ایران با مشکل مواجه است.
تفاوت بارنامه الکترونیکی و کاغذی چیست؟
- بارنامه کاغذی نیاز به تمبر خوردن و امضای افراد دارد. در حالی که بارنامه الکترونیکی صرفا بین سامانه‌ها جابه‌جا شده و تایید می‌شود. این اتفاق خصوصا در شرایط فعلی ویروس کرونا بسیار به نفع مردم است.
- بارنامه کاغذی توسط افراد پر شده و امضا می‌شود، در حالی که بارنامه الکترونیکی روی فضای اینترنت قرار دارد و آخرین تغییرات قانونی، از جمله تغییرات نرخ جابه‌جایی و نحوه استعلام بارنامه در آن اعمال شده است.
- محدودیت اصلی مدارک فیزیکی مربوط به همراه داشتن یا نداشتن آن‌ها است. بارنامه یا هر نوع مدرک کاغذی دیگر تا زمانی ارزشمند است که در دستان شما باشد. در حالی که برای استعلام از بارنامه الکترونیکی در سازمان‌های مربوطه تنها نیاز است کد رهگیری خود را همراه داشته باشید.
- بارنامه الکترونیکی همچنان در ایران با مشکلاتی روبه‌رو است. بعضی از مردم معتقدند اعتبار و اطمینان بارنامه کاغذی بیشتر است و هنوز (با وجود رد شدن پنج سال از ورود بارنامه‌های الکترونیکی) به این پدیده اعتقاد ندارند.
- برای سازمان راهداری و دیگر سازمان‌های مربوطه، رصد اطلاعات مربوط به حمل‌ونقل جاده‌ای و حمل‌بار، با بارنامه الکترونیکی راحت‌تر است. چون که در این حالت اطلاعات همگی در یک جا ذخیره شده‌اند و در هر لحظه قابل دسترسی خواهند بود. در حالی که در روش کاغذی اطلاعات بایگانی شده و برای مراجعه به آن‌ها نیاز به حضور فیزیکی، ارسال کپی یا فکس وجود دارد. این رصد به سازمان‌های مربوطه کمک می‌کند با کنترل حمل‌ونقل جاده‌ای، از آسیب رسیدن به جاده‌ها جلوگیری نمایند.
- بارنامه الکترونیکی گم نمی‌شود، در حالی که این خطر همیشه دارندگان بارنامه کاغذی را تهدید می‌نماید.
- ممکن است با مخدوش شدن کاغذ، جزییاتی مثل قیمت تغییر کنند. این مشکل هم در مورد صفحات اینترنتی وجود نخواهد داشت.
کلام آخر
در این مطلب سعی کردیم بارنامه الکترونیکی و کاغذی را از نظر ویژگی‌ها، کاربردها، مخاطرات و محدودیت‌ها بررسی کنیم. بارنامه‌های الکترونیکی به مراتب امنیت و قابل دسترسی بالاتری دارند اما در کنار این خطراتی از جمله گم کردن رمز یا نبود اینترنت کاربران را تهدید می‌کنند. بارنامه‌های کاغذی به شرط نگهداری خوب همیشه در دسترس و سالم خواهند ماند، اما همواره امکان جعل آن‌ها وجود دارد. همچنین برای سازمانی مثل سازمان حمل و نقل، بارنامه الکترونیکی باعث یکپارچه شدن اطلاعات ثبت شده جاده‌ای و در نتیجه نظارت بهتر و موثرتر بر رفت‌وآمدها می‌شود. برای همین است که اکثر کارشناسان و متخصصان امر بارنامه الکترونیک را توصیه می‌کنند. البته این پدیده تا زمانی که میان مردم جا بیفتد زمان خواهد برد اما اینکه زیرساخت‌های لازم برای اجرای آن فراهم است خبر بسیار خوبی است.
منبع : tinn